Nieuwe Parklaan 76, bouwjaar 1927/1928
11
november 2004
Beschrijving, ontleend aan het Haags Monumenten Informatiesysteem
Inleiding
Vrijstaande villa uit 1927-1928, gebouwd in opdracht van François van 't Sant¹ naar ontwerp van architect D. Roosenburg in traditionalistische bouwstijl met invloeden van de contemporaine Scandinavische architectuur.
Omschrijving
Villa op rechthoekige plattegrond, bestaande uit een lage begane grond en twee verdiepingen onder een sterk overstekend zadeldak met leidekking. De villa is gebouwd op een smal kavel op de naar het Westbroekpark aflopende helling van een duinrug. Aan de achterzijde is daardoor ruimte ontstaan voor een souterrain. De gevels zijn van baksteen. De ramen zijn van staal met een kleine roedeverdeling. De voorgevel is vertikaal geleed door gemetselde muurdammen, waartussen de vensters van de eerste verdieping en muurvlakken met siermetselwerk. De begane grond is uitgebouwd tot een garage met daarop een dakterras. In de rechterzijgevel bevinden zich onder meer drie smalle vensters, behorend bij de hal op de eerste verdieping, die van elkaar gescheiden worden door uitstekende muurdammen op natuurstenen consoles. Onder deze vensters bevindt zich een zij-ingang, met daarboven een sierlantaarn. Tegen het achterste deel van deze gevel is een terras aangelegd met gemetselde borstwering, toegankelijk vanuit de tuin door een smeedijzeren poortje. Tegen de linkerzijgevel is het trappenhuis uitgebouwd, gedekt door een overhuivend schilddak, waarvan de nok het hoofddak doorsnijdt. Het trappenhuis is voorzien van twee reeksen uitgemetselde smalle vensters, rustend op getrapte bakstenen consoles. De toegangsdeur met getoogd paneel bevindt zich in een gesloten portiek met stalen deur en ramen tegen de voorgevel van het trappenhuis. Aan de achterzijde bevindt zich een rechthoekige erkeruitbouw over souterrain, begane grond en verdieping. Hierboven is een dakterras met smeedijzeren balustrade. Grotendeels in de oorspronkelijke toestand bewaard interieur met onder meer hal en trappenhuis in schoonmetselwerk uitgevoerd, voorzien van smeedijzeren trapleuningen. In de tuin staat aan de waterzijde een bakstenen tuinhuis met een overstekende kap die een verkleinde versie van de kap op de villa is. De tuin wordt van de straat gescheiden door een smeedijzeren tuinhek op gemetselde voet, voorzien van gemetselde hekpijlers.
Waardering
Villa met tuinhuis van architectuurhistorische waarde als representatief voorbeeld van traditionalistische villa-architectuur uit het interbellum; hoofdvorm, materiaalgebruik en detailleringen zijn gaaf bewaard. Een toegevoegde waarde vormt de belangrijke stedenbouwkundige ligging op de glooiing van de duinrug naar het Westbroekpark.
Kanttekeningen.
Tijdens de bezettingsjaren waren de meeste huizen aan de Nieuwe Parklaan vanaf 1942 gevorderd door de bezetter. 'Windekind' was daarop geen uitzondering en was, samen met de dubbele villa ernaast (huisnummers 72 en 74) in gebruik bij onderdelen van de Sicherheitspolizei die zich in het bijzonder bezig hielden met de jodendeportatie en de opsporing van degenen die hulp hadden geboden aan ondergedoken joden. Verscheidene Sachbearbeiter (onder wie Franz Fischer, 'één van de drie van Breda'), hadden hun kantoor in Windekind; arrestanten werden daar verhoord, al dan niet 'verschärft', waarbij de kelder een beruchte reputatie kreeg.
Op Nieuwe Parklaan 72, 74 en 76 was in de bezettingsjaren de Sicherheitspolizei gevestigd. Dit blijkt uit een onderzoek naar 'Gevorderde Panden' van de Haagse Bunkerploeg in de archieven van het Gemeentelijk Elektriciteitsbedrijf en het Waterleidingbedrijf. Ieteke Kapteyn-Streef heeft op het Haags Gemeentearchief geverifieerd dat Nieuwe Parklaan 76 vanaf de bouw steeds dit huisnummer heeft gehad.
Het Judenreferat met de beruchte Franz Fischer ('één van de drie') wordt op deze website vaak uitsluitend in verband gebracht met 'Villa Windekind' maar verhuisde meermalen (klik hier, pag. 126, noot 190):
Nieuwe Parklaan 76 (Windekind), van begin 1942 tot begin 1943
Mesdagstraat 52, Den Haag, tot juni 1944.
Velperstraat in Velp (Rotterdamse Bank?),
tot februari 1945
Kamp Westerbork, tot de capitulatie.
In de collectie van het Joods Historisch Museum bevindt zich een ongedateerd fragment van een document dat er op wijst dat Frl. Slottke onder regie van Sturmbannführer Zöpf op Nieuwe Parklaan 72 werkte (JHM documentnr 00001254)
Ook Weinreb, die in september 1942 in Windekind door Koch (een medewerker van Fischer) werd verhoord en daarover in hoofdstuk 29 van zijn memoires schreef, constateerde de samenhang van de gebouwen toen hij zich bij Frl. Slottke vervoegde, 'twee huizen verder', voor een tramvergunning.
¹Francois van 't Sant (1883-1966), Hoofdcommissaris van politie in Den Haag (1920-1934). Over de omstreden van 't Sant is uitvoerig geschreven door L. de Jong in 'Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog', deel 9, pp 811-836"]